Читать онлайн «Гренландские сказки / Tunumiut meeqqanut oqaluttuaat». Страница 8

Автор Вадим Грушевский

Taavaasiit (вот однажды: «тогда, как обычно») aappakasia anarusuleriarami (когда одна из них: «одна подружка» справить большую нужду захотела), aappani ilagalugu anipput (другая: «подружка её» вместе /с ней/ вышла). Tappikunga illup qulaani tarrillutik (туда наверх над домом скрывшись = поднявшись в горы подальше от дома; tappikunga – туда наверх; qulaani – над ним/над ней) aquipput (присели на корточки). Aatsaat aquikkaluarput (вот присели они) taavaana qimmikasiup qilertilikasiup tikikkai (а тут собака с пучком /на голове/ к ним приближается: «приходит»). Aappaa oqarpoq (одна /девочка/ говорит):

– Iii (ого), una qimmikasik qilertilik (это что ли собака с пучком)?

Taava qimmikasiup ornileriarmatik (вот когда собака к ним подбегать стала) majorteqiisapajukkamik (они, быстренько штаны натянув; majorteqivoq – натягивает штаны) qimaariaraluartut (наутёк бросились: «убегающие») unguulerpai unguulerpai (а она им путь преградила), tappavunga nunap timaanut aallarullugit (в горы: «в глубь страны» их погнав; aallaruppaa – гонит, уводит его/её).

Taavaasiit aappakasia anarusuleriarami, aappani ilagalugu anipput. Tappikunga illup qulaani tarrillutik aquipput. Aatsaat aquikkaluarput taavaana qimmikasiup qilertilikasiup tikikkai. Aappaa oqarpoq:

– Iii, una qimmikasik qilertilik?

Taava qimmikasiup ornileriarmatik majorteqiisapajukkamik qimaariaraluartut unguulerpai unguulerpai, tappavunga nunap timaanut aallarullugit.

Taamatut ingerlallutik (вот так бежали они: «идя») tikileriarpaat illunnguaq (и пришли к маленькому домику; illunnguaq – маленький дом; illu – дом, иглу; -nnguaq – маленький). Tassunga iserput (/они/ в него зашли). Isermata (когда они зашли) qimmikasik qilertikasik aamma iserpoq (собаченция с пучком тоже зашла). Iseriarami (зайдя) torsuup killinganut aqupivoq (перед дверью: «на краю прихожей»; torsooq – прихожая; проход /в доме/; killik – край; оконечность), taakkua niviarsiaqqat aniffissaarullugit (/так что/ этим девчушкам и не выйти; -ssaarpoq – больше не делает чего-л.). Taanna qimmikasik sinilerpoq (вот собака спать легла). Niviarsiakasiit tassani illermiinniaraluarlutik (девчушки там на топчан присев) anineq ajulerput (выйти никак не могут: «никогда не выходят»). Qanornguna pissappat (что же им делать)?

Taamatut ingerlallutik tikileriarpaat illunnguaq. Tassunga iserput. Isermata qimmikasik qilertikasik aamma iserpoq. Iseriarami torsuup killinganut aqupivoq, taakkua niviarsiaqqat aniffissaarullugit. Taanna qimmikasik sinilerpoq. Niviarsiakasiit tassani illermiinniaraluarlutik anineq ajulerput. Qanornguna pissappat?

Aappaata aappani aperivaa (одна из них свою подружку спрашивает):

– Sinilerluaqqullugu (чтобы она крепко уснула; sinilerpoq – засыпает; sinippoq – спит; -lluar– – хорошо; как следует; -qqulluni – чтобы) sinnassaataateqanngilatit (колыбельной /собственной/ у тебя нет; sinnassaat – колыбельная; sinnassarpaa – усыпляет его/её; -at – собственный)?

– Aap (нет: «да»), sinnassaataateqanngilanga (колыбельной у меня нету)!

Illimmi (а у тебя)?

– Peqaraluarpunga (у меня, вообще-то, есть; peqarpoq – имеет что-л.)!

– Ajunngilaq (хорошо: «неплохо»; ajorpoq – является плохим) appiinnarit (спой давай-ка; appippoq – запевает; -innarpoq – только)!

Taava qimmikasik taanna sinnassarlugu (вот, чтобы собаку усыпить) serralerpoq (/она/ запела; serravoq – поёт; говорит заклинание).

Aappaata aappani aperivaa:

– Sinilerluaqqullugu sinnassaataateqanngilatit?

– Aap, sinnassaataateqanngilanga! Illimmi?

– Peqaraluarpunga!

– Ajunngilaq appiinnarit!

Taava qimmikasik taanna sinnassarlugu serralerpoq.

Serratini aallartikkaluannarpaa (своё заклинание только начала = только она запела; serrat – /магическое/ заклинание; aallartippaa – начинает его/её), qangaammalli qimmikasik sinillualereerpoq (как тут же собака заснула). Serranni naammagu (когда она петь закончила: «свою песню достаточной посчитав»; naammagaa – считает его/её достаточным) sinillualermat (/а собака/ крепко уснула), ornillugu (подойдя к ней) sakkortuumik attoraluaramikku (как следует хоть и потрясли её когда; attorpaa – трогает его/её) itinngitsoorpoq (/собака так и/ не проснулась), illarasaaramiliuna (а лишь слегка улыбнулась; illarasaarpoq – улыбается). Aappani anereersoq (одна из девочек уже вышла) aappaata anileriarami (а её подружка, выходя) siutikasiatigut tummarlugu (на ухо ей = собаке наступив; siut – ухо; tummarpaa – наступает на него/на неё) anivoq (вышла). Tummartikkami (когда наступила) illaramiliuna (/собака/ только слегка улыбнулась) iternanilu (но не проснулась: «без того, чтобы проснуться»).

Serratini aallartikkaluannarpaa, qangaammalli qimmikasik sinillualereerpoq. Serranni naammagu sinillualermat, ornillugu sakkortuumik attoraluaramikku itinngitsoorpoq, illarasaaramiliuna. Aappani anereersoq aappaata anileriarami siutikasiatigut tummarlugu anivoq. Tummartikkami illaramiliuna iternanilu.

Anigamik (когда они вышли) ammut arpallutik (вниз = с гор бегом) qimaallutik (ноги унося) aallarput (побежали: «отправились»). Arpakkamik, arpakkamik (бежали, бежали) illu alakkaramikku (как только дома увидели) suaartalerput (закричали):

– Kakkorsii aallarniaritsi (эй, вы там, внизу, уходите; kakkua – те, кто внизу), qimmikasiup qilertilikasiup malittorsuuaatigut (страшная собака с пучком погонится за нами: «гонящаяся большая за нами»; malippaa – следует за ним/за ней) aallarniaritsi (уходите)! Taava inuit oqalulerput (тут люди заговорили):

– Qanorooq (как они говорят)? Qanorooq (что они говорят)?

– Qimminngooq qilertilikasiup malittorsuuai (говорят, что собака с пучком погонится за ними) aallarniartagooq (чтоб мы уходили: «давайте уйдём», говорят)!

Tuaviinnaq umiatik singikkamikkit (сразу же свои лодки на воду спустив; singippaa – спускает лодку на воду), toqqit pigisatillu tamaasa issoraramikkit (палатки и все пожитки погрузив; tupeq – палатка; pigisat – имущество; pigaa – обладает им/ей; issorarpai – загружает их в лодку, в сани и т.д.), umiamut pissiinnarlutik (только в лодку запрыгнув; pissippoq – прыгает) avalassaarput (отчалили). Avalassaarput (отчалили они) qimmikasiup qilertilikasiup suli malikkaatik (а собака с пучком /на голове/ /ещё/ за ними /бежит/).

Anigamik ammut arpallutik qimaallutik aallarput. Arpakkamik, arpakkamik illu alakkaramikku suaartalerput:

– Kakkorsii aallarniaritsi, qimmikasiup qilertilikasiup malittorsuuaatigut aallarniaritsi! Taava inuit oqalulerput:

– Qanorooq? Qanorooq?

– Qimminngooq qilertilikasiup malittorsuuai aallarniartagooq!

Tuaviinnaq umiatik singikkamikkit, toqqit pigisatillu tamaasa issoraramikkit, umiamut pissiinnarlutik avalassaarput. Avalassaarput qimmikasiup qilertilikasiup suli malikkaatik.

Umiamut ikillutik (в лодку сев) avalassaarsimariarmata (когда отчалили) timaanni qimmeq uniinnakasippoq (на суше собака остановилась: «остановилась только злая/милая» = осталась; unippoq – останавливается). Uneriarmat (когда она остановилась) qimalaarlugu (оставив её /позади/; qimappaa – оставляет его/её) qimerluulerpaat (стали за ней наблюдать; qimerloorpaa – смотрит на него/на неё). Tappikani (там наверху) tuperfikuni nassaarsiortoq (в палаточном поселении /собака/ что-то искала: «ищущая»; tuperfik – палаточное поселение; tupeq – палатка; -fik – место; nassaarsiorpoq – пытается найти что-л.). Ilaanni tamakkua qarliit naatsut takugaangamagit (один раз: «иногда» /эти/ штаны короткие увидев; qarliit – брюки; naatsoq – короткий) namminikasik atereerarai (на себя надела их; ativaa – надевает его/её), qalermioq nassaareriaramiuk (ленту /для волос/ найдя) qilertiminut qilerutereeraraa (в свой пучок вплела её). Nassaani tamaasa atisarai (всё, что нашла, надела).

Umiamut ikillutik avalassaarsimariarmata timaanni qimmeq uniinnakasippoq. Uneriarmat qimalaarlugu qimerluulerpaat. Tappikani tuperfikuni nassaarsiortoq. Ilaanni tamakkua qarliit naatsut takugaangamagit namminikasik atereerarai, qalermioq nassaareriaramiuk qilertiminut qilerutereeraraa. Nassaani tamaasa atisarai.

Inuit qimaallutik (поскольку люди уплыли: «люди сбежав») nunamut atanngitsumut (от суши отчалив: «с землёй не связаны»; atavoq – связан с чем-л.) aallariarmata (отправились), tassani aqupisimagaluarsinnarluni (там /собака/ посидев на хвосте; aqupivoq – садится на хвост) kiisa timmut tappavunga illukasimmut utiinnarpoq (наконец /в глубь суши/ к маленькому домишке только ей и оставалось вернуться: «только вернулась»).

Taannagooq nuna orneqqinngilaat (рассказывают, что в эту землю /люди/ больше не возвращались: «к этой земле не приближались») ersigileramikku (так они её = собаки испугались: «испугавшись»; ersigaa – боится его/её).

Inuit qimaallutik nunamut atanngitsumut aallariarmata, tassani aqupisimagaluarsinnarluni kiisa timmut tappavunga illukasimmut utiinnarpoq.

Taannagooq nuna orneqqinngilaat ersigileramikku.

Qivikkameeq (Кивиккамеек)

Nuliaq qivittoq (Жена, которая ушла в горы)

[7]

Uiatagooq annersalerpaa (муж, говорят, её побил: «дал ей больное место»; annerisaq – больное место; anneraa – чувствует боль где-л.; -lerpaa – обеспечивает его/её чем-л.). Annersariarmani (когда: «как только» он её побил) ajuallakkami (/она/ обидевшись; ajullappoq – обижается; злится) qitornani amakkiuteriarlugu (ребёнка в сумку на спине /как только/ посадив; qitornaq – ребёнок; amakkiuppaa – несёт его/её на спине) qivilluni (в горы направившись) aallarpoq (ушла).

Qivikkameeq uiatagooq annersalerpaa. Annersariarmani ajuallakkami qitornani amakkiuteriarlugu qivilluni aallarpoq.

Ingerlagami, ingerlagami (шла она, шла), tappavanersuaq erseriallarpaa pujortuatsiannguaq (далеко впереди заметила она дымок; tappavanersuaq – там вдалеке; tappavani – там; -/r/suaq – большой; erserpaa – замечает его/её; -riallarpoq – входит; pujoq – дым; пар; дымка; -tuaq – единственный; -tsiarpoq – немного; -nnguaq – маленький). Tungaanut ingerlaqqikkami (в его направлении /вновь/ ступая) tikileriallarpaa illorujussuaq (подошла к огромному дому; -rujussuaq – громадный). Ilummut pilerpoq (тут: «действительно» /она/ говорит):