Якраз тады я i пачула ад яго ладны маналог пра рэўнасць. Як бы яму рассланiлiся хмары над галавой. Сказаў, што рэўнасць мае выгляд i рысы, якiх яму акурат i бракуе. Рэўнасць - гэта высокi шатэн са спартовай фiгурай, ездзiць на дужа добрым аўто, мае залатую Visa-карту, вядзе рассупоненае жыццё, што дае яму перавагу ў кожнай гутарцы i дыскусii.
Я прызнала за iм рацыю, калi аналiзавала сваю рэўнасць. Трапнае апiсанне. Зайздрасць, рэўнасць мае статныя ногi, доўгiя падвiтыя валасы, большыя грудзi, меншы нос, ведае больш моваў, прачытала больш кнiг i, вядома ж, разумнейшая.
Рэўнасць трэба апiсваць як iншую асобу, якая здаецца лепшай, разумнейшай, багацейшай, прыгажэйшай...
VI
З камянямi - тое была яе iдэя. Як бы са стыхiйнага парыву, што я найбольш цаню i што мяне ў ёй найбольш вабiць.
Акруглыя, пляскатыя, зручныя, каляровыя марскiя камянi з лета ляжалi на палiцы з кнiгамi. Яна прывезла iх з Нiды, дзе правяла цудоўны тыдзень на летувiскiм узбярэжжы з групай сяброў з некалькiх менскiх газет. Камянi гэтыя, кажа, збiрала з мэтай, што паслужацца ёй для масажу цела. Я недзе чула пра такую методу. Нагрэтыя ў гарачай вадзе пасля масажу кладуцца на спiну. Цяпло камянёў суймае боль, супакойвае, мацуе i дае адчуванне гарту.
Але яна ўзбагацiла гэтую iдэю пасля таго, як тады на пляжы ў Нiдзе Насця паклала тры разагрэтыя на сонцы камянi ёй на жывот. I яна адчула нязвыклую цеплыню, i якраз тады падумалася, што ў камянях заключана вялiкая эратычная моц. Асаблiва ў гэтых марскiх, тысячагоддзямi лашчаных вадой, шлiфаваных водарасцямi i марскiмi iстотамi.
Калi я першы раз прыйшла да яе на кватэру, камянi падалiся мне звычайнымi мяшчанскiмi кiчовымi цацанкамi. Як фарфоравыя фiгуркi лялек i зверанят. А тым часам яна выбрала адзiн з iх - крапчаты, ржава-чырвоны. Глыбока затулiла яго ў далонi i трымала так некалькi хвiлiн, гледзячы мне ў самыя вочы, нiбы хацела ажывiць успамiны гэтага кавалка матэрыi, апелюючы да маёй памяцi.
Я ўзгадала верш Ганны Каменскай i ўголас прачытала яго па-польску, робячы акцэнт на кожным слове. Яна ўсё разумела. Так, як бы гэтая паэзiя была таксама часткай яе памяцi, i каменя, i майго позiрку, i нашых целаў.
У канцы мы самi маем права адчуваць сябе такiмi ж цвёрдымi камянямi, якiя, абцёртыя ў людскiм тлуме, сярод здарэнняў i лёсаў гартуюць сваю сутнасць i глыбока ўсярэдзiну хаваюць цяпло i складаную структуру перажывання свайго ўласнага кавалачка вечнасцi.
Цёплы ад яе разгарачанай далонi камень яна прытулiла мне да шчакi, вуснаў, носа. Правяла iм па шыi i нiжэй. Пацалавала мяне i сказала, што гэта i ёсць размова з каменем. Пасля ўсунула яго мне ў далонь i сказала прынесцi праз некалькi тыдняў, калi, добра разагрэты маiм целам, ён будзе трымаць для яе запiс стуку майго сэрца, паху цела, гуку словаў i сiлы пагляду.
Некалькi ночаў я трымала камень у сваiм ложку. Калi кахалiся з Маркам, камень быў сведкам нашых спазмаў i енкаў. Марк таксама браў яго ў далонi i гладзiў iм мае сцёгны, плечы, ступакi.
Праз некалькi тыдняў, калi я аддавала ёй камень, мы ўжо выдатна разумелi адна адну. Яна ўзяла ў мяне гэты ржава-чырвоны i паклала на далонь iншы, халодны, з шэра-срабрыстай павалокай. Сказала толькi, што хоча дакрананнем, поўнай далоняй абняць цвёрдае змесцiва i выдабыць з яго тое, што я ўклала поўнай сiлай маiх найлепшых пачуццяў. Халодны камень назваць прыладай кахання...
VII
Я люблю яе кватэру ў цэнтры Менска. I гэта пачуццё супярэчыць маiм мяшчанскiм кракаўскiм прызвычайкам. Праўда, лесвiца няшмат рознiцца ад той, якую я з такiм задавальненнем пакiнула ў Страдоме некалькi гадоў таму назад. Задуха, кухонныя пахi, смурод мачы бамжоў i валацужных п'янчугаў з наваколля. I тыя кракаўскiя кашэчыя сцулi, да смуроду якiх так лёгка прывыкаеш, калi любiш жывёлаў. Але ў Кракаве кожная кватэра мела хоць крышку мяшчанскага цяпла. Такога неабходнага эўрапейцу, звыкламу пагарджаць перад сябрамi слабiнамi стэпавага воўка.
Масiўныя дзверы кватэры паспяхова адсланяюць яе ад знешняга свету. Пасля некалькiх начных выпадкаў, калi ў дзверы ламалiся п'яныя iншаземцы, памылiўшыся дзвярмi з суседняй вышэй паверхам iнтымнай установай, яна пастанавiла сабе забяспечыцца салiднымi i моцнымi замкамi, жалезнай засаўкай i мяккай абiўкай, якая глушыла ўсе вонкавыя шумы.
I тым не меней ноччу з лесвiчнай пляцоўкi далятае рэзкi стукат высокiх абцасаў альбо п'яныя крыкi неспатоленых клiентаў.
У калiдоры яе кватэры старая мэбля пакрытая цёмнай палiтурай, такой моднай у канцы шасцiдзесятых, прыгнятае сваёй безгустоўнасцю. Але ўжо пакой, у якiм яна праводзiць большую частку жыцця, дае мне адчуванне пэўнасцi. Хоць, халодны i поўны пагардлiвай, задзiрыстай няўкладнасцi, ён мае некалькi прадметаў хатняга ўжытку i кнiг, моцна абжытых у такой самай эстэтыцы, якую калiсьцi ў Польшчы апiсаў нейкi малады сацыёлаг, высмейваючы хiпi ў доўгiх пацёртых свiтарах, з акулярамi на носе i прышпiленым на грудзях рэастатам. Што нас яшчэ лучыць, дык гэта яе вялiкi альпiнiсцкi заплечнiк у куце за шафай i заквэцаныя боты. У Беларусi цяжка з гарамi, а ейную любоў да вылазак у Судэты i Татры пацвярджаюць шматлiкiя здымкi, хаатычна развешаныя над сталом i кнiжнай палiцай.
Калекцыя кампактдыскаў дае ўяўленне як пра добрую музычную адукацыю, так i пра малады ўзрост. Ад Баха, Скарлаццi праз Равэля, Стравiнскага, Шапэна аж да найноўшых дыскатэкавых хiтоў. Iншая рэч, што даступнасцю гэтай моднай прадукцыi можна заўдзячваць пiрацкаму бiзнесу i нiзкiм цэнам. Заўсёды, як я прыязджаю ў Кракаў, усе мае знаёмыя карыстаюцца маiмi запасамi навiнак CD без якiх-колечы азнакаў пачуцця вiны.
Калi я гляджу ў высокiя старыя вокны, поўныя духу сталiнскага класiцызму, як i ў большасцi гэтых камянiц у цэнтры Менска, мяне забiрае ўражанне, нiбыта я пабывала ў Новай Гуце. З аднаго боку адчуванне чужароднасцi, нават варожасцi, з другога - усведамленне, што навокал напэўна ж бо жыве шмат цiкавых людзей i яны трактуюць гэтую архiтэктуру не як божае дапушчэнне, а як месца адыходу ад навыкаў нянавiсцi i непрыхiльнасцi да непрыязнай прасторы.
Нехта сказаў мне, што ўвесь цэнтр Менска будавалi ваеннапалонныя вермахту пасля прайгранай вайны. Напэўна ж яны адшкадавалi сабе страчаныя месяцы лагернай бяздзейнасцi i галодных пайкоў працай у сваiх прафесiях. З прускай рамеснiцкай стараннасцю яны выконвалi заданнi савецкiх недавучаных дойлiдаў.
З яе вокнаў я цяпер азiраю гэты "навагутны" Менск. Найбольш люблю глядзець на тусоўкi каля Макдональда. Тут найбольш праяўляецца значэнне гэтага слова. Тусоўка - гэта спроба наладзiць грамадскiя сувязi з апораю на бачанне i павярхоўны дыялог. Нешта як калода картаў, тасаваная спрытнай рукою абавязковай моды. Дзяўчаты какетнiчаюць, хлопцы ж тут дужа крутыя.
Тусоўка пад Макдональдам, бадай што, найважнейшае месца ў цэнтры, дзе можна ўмовiцца пра спатканне, выпiць альбо зайсцi ў падземны пераход i там пад гукi разладжанай гiтары i хрыпатых песенек Чыжа купiць газету, каб даведацца, як там бацька - цi не прыдумаў якога дэкрэту супроць тусовак.
Неяк бацька ўжо быў папракнуў, што на адкрыццё "закусачнага бара", гэтага сiмвалу амерыканскага iмперыялiзму, прыйшло зашмат моладзi, занаджанай таннымi гамбургерамi. Але я зразумела гэта неадольнае жаданне мець кавалачак Амерыкi дома, калi пачула расказ, як на пачатку дзевяностых менскiя дзяўчаты ездзiлi начным цягнiком у Маскву, каб прывезцi адтуль пластмасавы цi папяровы кубачак, упакоўку з-пад бiгмаку цi яшчэ якое падобнае смецце.
Прыгадалiся i ўспамiны аднаго асiстэнта ў нашым iнстытуце, як за пару джынсаў ён колiсь прывозiў з Масквы залатыя абручыкi i масiўныя пярсцёнкi з жахлiва дарагiмi камянямi. Амерыканскi мiф у цане золата.
З нядаўняга часу пад менскiм Макдональдам выгульваецца патруль АМАПу. Кантралююць паводзiны моладзi, зганяюць з гранiтнай балюстрады, забараняюць пляваць на тратуар, правяраюць дакуманты. Бацька чувае як Старэйшы Брат.
З другога боку яе кватэры адкрываецца панарама не надта маляўнiчага царства КДБ, пракуратуры, МУС i чагосьцi там яшчэ. Вокны гэтых ўстановаў палохаюць тупымi i бяздушнымi правалiнамi як i распасвеныя квадратныя храпы iх гаспадароў, перакананых у сваёй усемагутнасцi i моцы.
Пад вокнамi блiжэй да яе кватэры ў невялiкiм будынку маса ахоўнiкаў цi пажарнiкаў, якiя выдаюць пасведчаннi пра адпаведнасць забеспячэння бяспекi абавязковым цыркулярам.
Невялiкае святло на вежы самага высокага будынка-дамiнанты КДБ нагадвае стары савецкi анекдот пра тое, як адзiн тутэйшынец хацеў упэўнiцца, цi сапраўды гэтая фiрма чувае, i са смехам назвоньваў туды сярод ночы, пытаючы ў дзяжурнага, чаму яго, грамадзянiна, яшчэ не павязалi. Пасля трэцяга званка ён адчуў на сваiм плячы лёгкае паляпванне далоняй i, збялеўшы ад перапуду, убачыў некалькi суворых мужчын у скураных плашчах.
Цяпер скураныя плашчы замянiлi скуранымi курткамi, "скуранкамi", як тут кажуць, часцей за ўсё са стамбульскiх рынкаў. Адтуль павёўся турэцкi ўклад у развiццё сiл бяспекi Беларусi. Калi а шостай людзi выходзяць з працы альбо ўдзень на абедзены перапынак, увесь цэнтр i наваколле яго стракацiць панурымi аблiччамi ўсякiх тыпаў у скуранках.